Na uzvišenju iznad ušća Banjske reke u Toplicu, tik uz današnju Kuršumliju, nalazi se Manastir Svetog Nikole – jedan od najstarijih manastira u Srbiji, zadužbina Stefana Nemanje, sagrađena krajem 12. veka.
U vreme kada su zidine većine svetinja bile samo ideja, ova crkva bila je prva Nemanjina zadužbina, podignuta kao duhovni i politički znak da Srbija ima svoje uporište.

Zimi, kada sneg prekrije okolna brda i zamagle se pogledi prema Kosovu, manastir Svetog Nikole izgleda kao da je van vremena – usamljena crkva, bez gužve, ali sa tolikom istorijskom težinom da se pred njom zastaje.

Po čemu je manastir poseban

Osim što je najstarija poznata Nemanjina zadužbina, crkva je bila sedište Topličke episkopije, a oko nje su, vekovima, formirane prve srpske upravne i duhovne institucije. Tu je, prema predanju, Stefan Nemanja primio monaški čin pred odlazak na Hilandar.
Arhitektonski, to je jednobrodna crkva sa kupolom, građena u raškom stilu, od kamena i opeke, sa ostacima fresaka koji i dalje svedoče o ranoj umetnosti Nemanjićke epohe.

Zaboravljen – ali nikada napušten

Danas, manastir nije aktivan u punom kapacitetu – nema bratstva, nema velikih skupova. Ipak, pojedini sveštenici iz Eparhije niške povremeno služe liturgije, posebno za Nikoljdan. Mesto posećuju hodočasnici, planinari i oni koji znaju koliko je tišina ponekad najdublja molitva.

U zimskoj tišini, bez turista i bez pokreta, manastir izgleda kao da čeka nekoga iz 12. veka, a ne iz 21. Zaleđena trava, prazan ikonostas, ugašeno kandilo – ali osećaj prisustva ne napušta.
Ko stane, osetiće – ovde je Srbija prvi put rekla: „ovo je naše.“

Kako doći

Manastir se nalazi na uzvišenju iznad Kuršumlije. Do njega vodi kratak, ali strm put, najbolje pristupačan s glavnog puta Prokuplje–Kuršumlija.
Zimi je pristup moguć, ali treba biti oprezan – staza do crkve zna biti zaleđena, i preporučuje se planinarska obuća.

Za koga je ovo mesto

Za one koji žele da zimu provedu na svetom mestu bez gužve, da vide kako izgleda tišina koja pamti devet vekova, da stoje na pragu Nemanjića, ali bez pompe.
I za one koji znaju da je svetinja svetinja – i kada nije u centru pažnje.