Najviši vrhovi Balkanskih Alpa

Prokletije se s pravom nazivaju Balkanskim Alpima. Najviši vrh Srbije, Đeravica (2.656 m), uzdiže se upravo ovde, dok okolni vrhovi poput Majskog Kamena (2.520 m) i Bogičevice (2.533 m) potvrđuju da je ovo kraljevstvo visina. Retko koja planina na Balkanu može da se pohvali tolikim brojem vrhova iznad 2.500 metara.

Reljef ledenog doba

Planina je oblikovana od krečnjaka i dolomita, pa je na njoj razvijen kraški reljef sa pećinama, jamama i ponorima. Poseban pečat ostavili su nekadašnji glečeri – široke doline, morene i planinska jezera. Najpoznatije je Đeravičko jezero, smaragdno ogledalo na 2.200 metara nadmorske visine, ali u planinskim kotlinama kriju se i brojna manja jezera čije boje očaravaju putnika.

Divlja priroda i surova klima

Klima je oštra – zime duge i snežne, a leta kratka i sveža. Upravo ta surovost sačuvala je izuzetno bogatu floru i faunu. Na Prokletijama i danas žive medved, vuk, ris i divokoza, dok na pašnjacima cvetaju retke planinske biljke koje su prava dragocenost Balkana.

Legenda o „prokletstvu“

Prema narodnom predanju, planina je dobila ime jer je život ljudima oduvek bio težak – putevi su bili presečeni stenama i snegovima, a priroda nemilosrdna. Zato su je zvali „prokletom“. Druga legenda kaže da je ime došlo iz albanskog jezika i znači „uklete planine“. Kako god, u tom imenu sačuvana je suština – osećaj strahopoštovanja pred veličinom prirode.

Prokletije kroz ratove i stradanja

U vreme Balkanskih ratova (1912–1913), Prokletije su bile poprište teških borbi srpske i crnogorske vojske protiv osmanskih trupa. Planinski prolazi imali su presudan značaj za oslobađanje Peći, Dečana i Đakovice, a vojnici su morali da savladaju surove vrleti kako bi probili odbranu Osmanskog carstva i spojili se sa saveznicima.

Još tragičniji pečat planina je dobila tokom Prvog svetskog rata (1915–1916). Povlačenje srpske vojske i naroda preko Prokletija, poznato kao Albanska golgota, ostalo je urezano u kolektivnom sećanju kao jedno od najtežih stradanja u našoj istoriji. U dubokom snegu i ledenim uslovima, kroz klisure i vrhove, hiljade ljudi su izgubile život na putu ka Jadranu. Prokletije su tako postale simbol i stradanja i istrajnosti, mesta gde se merila snaga volje i ljubav prema otadžbini.

Sela podno Prokletija

U podnožju planine nalaze se mala sela u kojima je život vezan za stoku, katune i planinske pašnjake. Posebno su poznata sela u Rugovskoj klisuri i u Bogićevića kraju. Tamo se još može osetiti duh nekadašnjeg načina života, gde su ljudi uvek bili u tesnoj vezi s planinom.

Prokletije u nauci – trag Jovana Cvijića

Iako je narod oduvek koristio naziv Prokletije ili „Uklete planine“, upravo je Jovan Cvijić, otac srpske geografije, učinio da taj naziv uđe u naučnu upotrebu.

U svom kapitalnom delu „Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje“ (1918), opisao je Prokletije kao najviši i najsuroviji deo Dinarskog sistema. Naglašavao je oštre grebene, večne snegove i tragove ledenjaka, smatrajući da naziv „Prokletije“ najbolje oslikava prirodu ovog venca. Tako se spojila narodna predaja i naučna misao – i ime je ostalo do danas.

Planinarenje i turizam

Danas su Prokletije raj za planinare, alpiniste i ljubitelje divljine. Staze vode ka najvišim vrhovima i jezerima, a pejzaži su među najlepšima na Balkanu. Za razliku od drugih planina Srbije, Prokletije su još uvek daleko od masovnog turizma, što im daje posebnu draž.